ONDULACJA a UNDULACJA

ONDULACJA - zabieg wykonywany przez fryzjera, polegający na skręceniu loków.

UNDULACJA gdy fałdy skorupy ziemskiej wznoszą się i opadają. fot. http://miejsca.krainy.w.interia.pl/kolorado.html

ARRAS

ARRAS, GOBELIN, TAPISERIA 

to tkanina zawieszona na ścianie pełniąca rolę obrazu.Dekoracyjny arras można znaleźć na Wawelu. 

UHLA

fot. www.ptaki.info

oprac. www.ptaki.info




Uhla to duża kaczka morska. Zamieszkuje brzegi Bałtyku (nad wodą skupiają się w grupy po kilkaset osobników, rzadziej po tysiąc), czasem wlatując w głąb lądu (zaobserwować można tylko grupki). Mieszka także na bagnach, mokradłach.Żywi się głównie małżami. Gniazdo tworzy głęboko w ziemi blisko wody. 

Samiec jest czarny poza białymi pasmami na skrzydłach i białymi plamami pod oczami. Dziób jest czarny, ale ma pomarańczowe plamy.

Samica jest brunatna z czarnym w pełni dziobem. Wysiaduje 7-9 jaj kremowo-beżowych przez miesiąc, a po 50 dniach młode są w pełni samodzielne. 

Uhle są ptakami chronionymi, wędrownymi - do Polski przylatują w październiku a odlatują w kwietniu. 

ONDYNA

ONDYNA/undyna/rusałka (z mitologii litewskiej) - wodna bogini, która śpiewa i przyciąga śpiewem młodych chłopców, by ich utopić. 

oprac.
portalwiedzy.onet.pl

WADERA a WADERY

WADERA to samica wilka. BASIOR - samiec wilka.

WADERY (wodery) z ang. "brodzić" - buty do brodzenia po wodzie. Połączone są ze spodniami sięgającymi po pachy, założone są na normalne ubranie i buty. Wadery noszą myśliwi polujący np. na kaczki oraz wędkarze.

WAGABUNDA

WAGABUNDA to osoba wędrująca po świecie, obieżyświat, włóczęga. W średniowiecznej Francji, Anglii, Niemczech to wędrowny śpiewak, aktor. 

PRUDERIA a PROGERIA

PRUDERIA, z języka francuskiego, to często fałszywa, przesadna skromność/wstydliwość najczęściej dotyczy seksualności. 

oprac. Słownik Języka Polskiego

PROGERIA (grec.) - zbyt wczesne starzenie się, to rzadka choroba genetyczna. Wyróżnia się dwie odmiany tej choroby: 

Syndrom Hutchinsona-Gilforda 

• pojawia się u dzieci najczęściej gdy skończą rok. Na początku choroba przebiega bezobjawowo (mogą pojawić się zaczerwienienia skóry i wypryski). 
• W drugim roku życia zauważalne są pierwsze zmarszczki, później pojawiają się pierwsze zęby, dziecko nie przybiera odpowiednio na wadze, wypadają włosy. 
• Z wiekiem dziecko jest szczupłe ale niższe od rówieśników. 
• Głowa jest nierównomierna do ciała, żuchwa cofnięta, niewystarczająco rozwinięta, nie mieszczą się w niej wszystkie zęby, na głowie widoczne są żyły i wyłupiaste oczy. 
• Klatka piersiowa jest zniekształcona. Kończyny są chude z wystającymi stawami.  
• Skóra jest sucha, okryta zmarszczkami i plamami.
• Pojawia się osteoporoza (zwiększona podatność na złamania spowodowana niepełną masa kostną).
• Suchość skóry prowadzi do wrzodów w okolicach stawów skokowych, łokci i na stopach.
• Rozwój umysłowy nie odbiega od normy, a czasem nawet zauważalne są nadzwyczajne uzdolnienia.   
• Dziecko ma piskliwy głos, nie dojrzewa płciowo.
• Z czasem pojawia się 1. artretyzm (ból spowodowany nadmierną produkcją kwasu moczowego przez organizm), 2. arterioskleroza (miażdżyca) - ciągle zmęczenie, drętwienie rąk, nadwrażliwość na zimno, 3. reumatyzm, 4. nowotwory
• Dochodzi do ataku serca bądź udaru. Dzieci żyją ok. 12-13 lat. 

Zespół Wernera:

• Pierwsze objawy pojawiają się w okresie dorastania, a wszystkie objawy widoczne są u dwudziestoparolatków dotkniętych tą chorobą. Młody człowiek w ciągu roku starzeje się o 7-8 lat. 
  

oprac. www.poradnikzdrowie.pl

OBIDOS I OBIDOWA

OBIDOS (czyt. obidusz)

    to miasto w środkowej Portugalii. Liczy ok 5 tys. mieszkańców. Znajduje się na wzgórzu, otoczone jest murami zamku. Wieki temu fale oceanu uderzały o mury, jednak teraz miasteczko oddalone jest od wody o kilka kilometrów. Miasto, przez Króla Dinisa, w 1282 roku, zostało podarowane w prezencie ślubnym Królowej Izabeli.  Nocleg w zamku kosztuje 200 euro. Odbywa się tutaj Festiwal Czekolady i Festiwal Średniowieczny. 

Oprac. na podstawie:
www.bezmapy.pl

OBIDOWA

Polska wieś, położona wysoko w zachodnich Gorcach (pasmo górskie w Beskidach Zachodnich). Dużą powierzchnię zajmują lasy, będące pozostałością Puszczy Karpackiej. Powstała w XVII wieku jako osada pasterska. Obecnie dominuje turystyka piesza i narciarska. Popularne jest tutaj narciarstwo biegowe. Pochodzenie nazwy Obidowa - w XVII wieku, idąc szlakiem "Starym traktem" Jan III Sobieski zatrzymał się tutaj by zjeść obiad, a jego sekretarz napisał na drzewie "Tu obiadował Król Polski". Z czasem osada pasterska została nazwana "Obidową".

Oprac. na podstawie:
www.obidowa.pl

SZAFRAN

     Szafran - najdroższa przyprawa. Szafran to przyprawa pozyskiwana z pomarańczowo-czerwonych  słupków hodowanych kwiatów, jakimi są krokusy.Słupki kwiatów należy zebrać wczesnym rankiem, kiedy kwiaty otwierają się. Podczas suszenia tracą 80% swojej wagi. Żeby wyprodukować kg szafranu należy zebrać 200 kwiatów. W trakcie suszenia mieniają kolor na brunatnoczerwony uzyskując charakterystyczny zapach. 
Stosowany jest w kuchni śródziemnomorskiej, azjatyckiej i mauretańskiej. Szafran służy do zabarwienia ryżu na kolor żółty. Dobrze komponuje się z rybami i owocami morza. W Anglii używa się go do kornwalijskich bułeczek szafranowych. Z suszonymi owocami dodaje się go do ciasta drożdżowego. 
Szafran wykorzystywany był w Starożytnej Grecji. Pomagał na złe samopoczucie, katar, kaszel, bezsenność i impotencję. Udowodniono, że szafran skuteczny jest także w leczeniu:

• migreny, 
• nerwowości, 
• zaburzeń miesiączki, 
• chorób płuc, 
• chorób układu krążenia i układu pokarmowego, 
• w reumatyzmie i w leczeniu nowotworów.  

Szafran działa także jak afrodyzjak, potwierdziły to badania na zwierzętach i ludziach. Wykorzystywany jest w medycynie ajurwedycznej.  

PIŻMAK

PIŻMAK,    PIŻMOSZCZUR,    SZCZUR PIŻMOWY



* Ten ssak należy do podrodziny norników, rodziny chomikowatych, rzędu gryzoni.
* Zamieszkuje Amerykę Północną, w Europie hodowany dla cennego futra :(
* Długość ciała do 45 cm, a dł. ogona do 28 cm. Największe osobniki ważą ponad 2 kg.
* Posiada gęste, miękkie, brunatne futro. Spód ciała jest szarobrązowy. Ogon piżmaka jest lekko spłaszczony po bokach, prawie nagi. Kępki włosów na placach tylnych kończyn ułatwiają mu poruszanie się w wodzie. 
* Żywi się roślinami i bezkręgowcami. Żeruje nad ranem i o zmroku, może nurkować 10 minut.
* Samce w okresie rui wydzielają substancję o zapachu piżma.
* Kopią nory nad brzegami rzek i jezior, potrafią zbudować gniazdo z wodnych roślin, do którego wejście znajduje się pod wodą. Ciąża trwa ok 25 dni i samica rodzi od 2 do 14 młodych.
* Piżmaki nie zapadają w sen zimowy. 
* Niszczy budowle wodne kopiąc nory.

OGI i UCHIWA

OGI
Tradycyjny japoński, składany wachlarz, z którego korzystają kobiety i mężczyźni. Jest to wynalazek z VII wieku. Rama wachlarza wykonana jest z bambusa, zdarzały się także z kości słoniowej. Papierowa powierzchnia często była wypełniona rysunkami znanego malarza. Wzór oraz wykorzystany materiał często świadczył o pozycji społecznej właściciela. Wachlarze ogi wcześniej często były ozdabiane herbami szlachetnych rodów. Teraz zauważalne są reklamówki lub znaki firmowe. Ogi uważane jest za symbol szczęścia. 

UCHIWA
To także tradycyjny japoński wachlarz. Często używany był dla wywołania chłodu podczas gorących dni. Uchiwą na początku był liść lub włosy zwierzęcia. Niektórzy używają tego rodzaju wachlarzu do oczyszczenia się z choroby, jednak najczęściej służy de celów dekoracyjnych. 

UED (WADI)

To forma powierzchni Ziemi, to sucha dolina w obszarze pustynnym mająca zazwyczaj strome ściany i płaskie dno. Uedy wypełniają się wodą po większych opadach i różnią się między sobą długością, dochodzącą nawet do kilkuset kilometrów, łącząc się ze sobą. 

Część wadi powstała po wpływem działalności klimatu suchego, a inne są reliktami z okresu klimatu wilgotnego. Powstały w północnej Afryce, w Arabii oraz w Australii. 

RACICA i RACICE

RACICA to hodowlana nazwa kopyta, osłania III lub IV palec ssaków parzystokopytnych.  Osłony na palcu drugim i piątym nazywane są raciczkami. Racice mają zwierzęta hodowlane tj. krowy, świnie, owce, kozy oraz zwierzęta leśne: sarny, dziki, jelenie. Na śniegu odciski racic to tropy. 

RACICE to polska wieś w województwie kujawsko-pomorskim

PUDU

Pudu to ssak parzystokopytny z rodziny jeleniowatych. To zwierzę o krótkim porożu, ciemnym ubarwieniu i krótkich kończynach. Pudu mieszka w Kolumbii, Ekwadorze, Peru i Chile. Zjada trawę, liście i owoce. Ten słodki zwierzak nazywany jest także szatankiem, z powodu poroża przysłoniętego długą grzywą.

OCD, OCL

OCD   Obsesive Compulsive Disorder

• Zespół anakastyczny 

*anankazm - zaburzenie psychiczne, pojawiają się natrętne myśli i przymus zrobienia pewnej czynności.

• Zespół obsesyjno-kompulsywny

*obsesja - niemożliwe jest pozbycie się natrętnych myśli czy potrzeby wykonywania jakiejś czynności; obsesjonista, obsesjonat, obsesjonistka, obsesjonatka; 

*kompulsja - wewnętrzny przymus wykonywania jakiejś czynności.

• OCD to nerwica natręctw. Natręctwa są myślami, wyobrażeniami, impulsami skłaniającymi do działania oraz czynnościami wielokrotnie powtarzanymi. Osoba ta jest świadoma, że to nie jest normalne, próbuje zaprzestać powtarzania tej samej czynności. Próby te są nieudane i wywołują uczucie napięcia wewnętrznego, napięcie rozładowuje się po wykonaniu danej czynności.
• O nerwicy natręctw można mówić, gdy jej objawy pojawiają się przez kilka dni w okresie 2 tygodni, dana osoba cierpi i ma problemy w życiu społecznym. Sporadyczne, przemijające symptomy są normalne u zdrowych ludzi.

Leczenie farmakologiczne i behawioralne (ćwiczy się np. techniki relaksacji).

OCL     Obstacle Clearing Level

... ze względu na przeszkody, to najmniejsza, bezpieczna wysokość lotu na terenie lotniska.

ZIMORODEK

• ZIMORODEK ZWYCZAJNY Należy do ptaków lęgowych, to ptak, który pozostaje w Polsce na zimę. Można go spotkać w południowej i środkowej Europie, północnej Afryce i południowej Azji. Nie odbywa regularnych wędrówek, cześć z nich zimuje nad niezamarzniętymi zbiornikami wodnymi. W Polsce można go spotkać na niżowym obszarze. Zimorodek ma krępą budowę i krótki ogon. Głowa i grzbiet jest niebiesko-zielony z metalicznym połyskiem. Środek grzbietu i sterówki są błękitne a policzki rudobrązowe, szyja jest biała. Spód ciała jest cynamonowy. Dziób szatny, mocny i długi a samca (samica ma czerwoną żuchwę), nogi ma czerwone. Zimorodki można spotkać na terenie czystych wód o stromych brzegach, chętnie przysiada na zwisających korzeniach czy gałęziach w celach obserwacyjnych. Preferuje rzeki, strumienie, brzegi jezior i stawów.Ptaki  te prowadzą samotniczy tryb życia poza czasem godów. W lutym kojarzą się w pary w czasie toków (ptasich godów). Para goni się wzajemnie, następnie samiec kiwa się całym ciałem, by samica go podziwiała. Jest to ptak bardzo terytorialny - broni swojego terenu nawet w odległości do 6 km. Wiosną przepędza rywali i ptaki śpiewające. Gniazdo zakłada w wygrzebanej w ziemi norze. Samiec i samica uczestniczy w budowie korytarza, korzystając z dzioba. Od kwietnia do lipca samica składa od 6 do 8 jaj. Wysiadają je na zmianę przez okres od 19 do 21 dni. Pisklęta karmione są owadami i rybami. Gdy teren jest odpowiedni to samica wysiaduje kolejne jaj podczas, gdy samiec opiekuje się pisklętami. Zimorodek łapie ryby nurkując pionowo w dół, żywi się też wodnymi owadami, żabami i rakami. Objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

• ZIMORODEK SROKATY - zamieszkuje Bałkany, Azję Mniejszą, Azję Południową, Afrykę (poza Saharą) 

• ZIMORODEK BIAŁOCZELNY - występuje w Australii i Indonezji.  

• 
  

GAWRA

Gawra to miejsce, w którym niedźwiedzie zimują i w którym na świat przychodzą młode. Gawrą może być jaskinia lub wykrot leśny (dziura w ziemi po wyrwanym drzewie).

ABAK i ABAKA

ABAK oraz ABAKUS - w Starożytnej Grecji i w Rzymie, deska do liczenia, pierwowzór liczydła. 

                                                                                                         







W Japonii  był to SOROBAN 


A W Chinach SUANPAN



ABAKA (MANILA) to konopie służące do produkcji lin                     

DONATOR A DONATARIUSZ

Donator to fundator, osoba która dokonała darowizny.

Donacja - dar, darowizna, dokument stwierdzający darowiznę.

Donatariusz to osoba objęta donacją, obdarowana darami.

KATAMARAN

KATAMARAN
to dwukadłubowiec. Jest to statek posiadający 2 kadłuby umieszczone równolegle względem siebie. Może być napędzany przez silnik, żagiel czy wiosła.

FENYLOKETONURIA

To choroba występująca raz na 15 000 urodzeń. Związana jest z zaburzeniami metabolizmu aminokwasów. Tutaj aminokwas fenyloalanina gromadzi się w organizmie uszkadzając mózg. Po raz pierwszy choroba ta została opisana w 1934 roku przez norweskiego lekarza - Asbjorn Folling u upośledzonego rodzeństwa. Dziś choroba ta nie musi doprowadzić do upośledzenia dzięki testom przesiewowym (badania przesiewowe, skrining, prowadzone są wśród osób nie posiadających objawów choroby) u noworodków (pobiera się krew z pięty dziecka) i odpowiednią dietą. Jest to choroba genetyczna, rodzice wcale nie muszą wiedzieć, że są nosicielami. Dziecko ma 25% szans, że będzie zdrowe, 50% że będzie nosicielem bez żadnych objawów i 25% że będzie chore. Gdy fenyloketonuria nie zostanie wykryta, objawy pojawiają się już po 3 miesiącach życia. 

• Rozwój psychoruchowy dziecka zatrzymuje się. 
• Wydziela się charakterystyczny "mysi zapach".
• Pojawia się zwiększone czy zmniejszone napięcie mięśniowe.
• Dziecko ma jasną karnację i jasne włosy.
• Umiarkowane lub głębokie upośledzenie umysłowe - iloraz inteligencji nie przekracza 50.
• Pojawiają się sporadyczne wymioty, wysypki, drgawki.
• Pojawia się nadpobudliwość, zaburzenia zachowania.

Odpowiednia dieta stosowana od samego początku zapobiega uszkodzeniu mózgu. Należy wyeliminować fenyloalaninę. Z diety należy wykluczyć produkty tj.: mięso, ryby, jaja, sery, mleko, jogurty, twarożki, chleb. Niewielka ilość tego aminokwasu jest niezbędna dla prawidłowego rozwoju dziecka dlatego stosuje się sztucznie przyrządzone mieszanki. Dieta powinna być konsultowana z dietetykiem i modyfikowana wraz z wiekiem i stanem zdrowia dziecka. 

Należy także dokonywać regularnych pomiarów fenyloalaniny we krwi. Częstość badań maleje wraz z wiekiem dziecka. U dziecka do 3 roku życia poziom aminokwasu trzeba badać raz w tygodniu, póżniej co 2 tygodniu a po ukończeniu 7 lat raz w miesiącu. Diety trzeba przestrzegać przynajmniej do okresu dojrzewania, a najlepiej pozostać przy niej do końca życia.  

MACZUGA HERKULESA

Maczuga Herkulesa

To maczuga skalna zbudowana z wapieni skalistych znajdująca się w Pieskowej Skale, w Ojcowskim Parku Narodowym. Maczuga sięga 25 m. i jest bardzo charakterystycznym elementem Doliny Prądnika. 

Powstała w skutek krasowej działalności wód i wietrzenia (rozpad skał w wyniku działania promieni słonecznych, powietrza, wody           i różnych organizmów) wapieni.

Na jej szczycie znajduje się żelazny krzyż upamiętniający zdobycie Maczugi przez Leona Witka z Katowic w 1933 roku.

Maczuga Herkulesa wcześniej nazywana była Maczugą Kraka, Sokolą Skałą, Czarcią Skałą i Skałą Twardowskiego. 

KIWI

KIWI (APTERYX) to ptak nielatający. Uważany jest za najstarszego ptaka na Ziemii. Jest to gatunek endemiczny, żyje tylko w zalesionych obszarach Nowej Zelandii, często stromych i wilgotnych. Wyróżniamy 5 gatunków kiwi: k. plamisty, k. szary, k. mały, k. Mantella, k. brunatny. Nie jest w stanie wznieść się w powietrze więc nie buduje gniazd, ale nory, w których chowa się przed drapieżnikami. Nie ma ogona, jego dziób jest długi giętki i na jego końcu znajdują się otwory nosowe. Jego nogi mają 3 palce (dzięki którym jego chód jest bardzo cichy), nogi są krótkie ale silne - używa je do biegania i walki. Skrzydła ma krótkie do 5 cm - nie są w stanie unieść swojego właściciela ważącego od 2 do 3,5 kg. Kiwi ma słaby wzrok, jednak silnie rozwinięty słuch i węch. Skóra ptaków jest cienka a kości są puste, ułatwia im to latanie. Kiwi podobnie jak ssaki ma grubą i twardą skórę, a kości ciężkie i wypełnione szpikiem. Pióra kiwi są luźne i długie - przypominają włosy.Ma niska temperaturę ciała ok. 38 stopni Celsjusza - to jeszcze bardziej upodabnia go do ssaków. Samice są większe od samców.

Kiwi żywi się bezkręgowcami, nasionami, larwami, wieloma robakami oraz owocami, małymi rakami, węgorzami i płazami. Prowadzą nocny tryb życia. 

Dobierają się w pary i przeżywają razem nawet 20 lat. Od marca do czerwca (w czasie godów) para odwiedza się w norach.Choć kiwi jest wielkości kury, wielkość jaj jest 6 razy większa od kurzych. Składają od 1 do 2 jaj, które wysiaduje samiec przez ok 80 dni, później opiekuje się małymi. Samica potrafi złożyć 100 jaj w ciągu całego swojego życia. 


Ptaki te potrafią zaatakować pazurami, jednak częściej informują o swojej obecności głośnymi okrzykami. Gdy śpią trzymają głowę przy skrzydle. 

Rzadko zdarza się, że wykluwa się biały KIWI.

Kiwi plamisty zaliczany jest do największego gatunku kiwi. N wolności kiwi potrafi dożyć 50 lat, w niewoli 30.
Kiwi jest symbolem Nowej Zelandii.

PTAK BĄCZEK

Bączek to średni ptak brodzący z rodziny czaplowatych.

Wyróżniamy:

• Bączek zwyczajny - spotykany w Europie, Indiach, Iranie, Syberii i w północnej Afryce. W Polsce Bączek nie zimuje, wylatuje do Afryki od sierpnia do października.
• Bączek afrykański - zamieszkuje Afrykę na południe od Sahary.
• Bączek madagaskarski - mieszka na Madagaskarze
• Bączek czarnogrzbiety - zamieszkuje Australię

Baczek jest najmniejszym przedstawicielem czapli. Lata cicho ponad trzcinami i taflą wody. W razie zagrożenia przyjmują pionową postawę, wyciągając w górę szyję i głowę. Takie zachowanie zauważalne jest także u piskląt. w Czasie toków (zalotów) samiec wydaje z siebie podobne dźwięki do szczekania psa "huw", "wru, wru".  Bączki żywią się drobnymi zwierzętami: owadami wodnymi i lądowymi, małymi rybami, żabami. Polują głównie nocą, są wyłącznie mięsożerne. 

Gatunek ten jest pod ścisłą ochroną.

DYSPRAKSJA

Dyspraksja to problemy z poruszaniem się. Dotyczy 10% dzieci, częściej chłopców. Dziecko ma problem z ubieraniem się, trudno jest mu odnaleźć się w przestrzeni - ma problemy z grą w piłkę, jazdą na rowerze, nie może opanować umiejętności odpowiedniego trzymania kredki czy długopisu, nie potrafi układać klocków czy puzzli, ma trudności z naśladowaniem, czytaniem i pisaniem. Dyspraksja to także problem z mówieniem, ze skupieniem uwagi oraz nawiązaniem przyjaźni. 

Dyspraksję można rozpoznać u dziecka, osoby dorosłej, która notorycznie nie potrafi czegoś zrobić, nie odnajduje się nawet we własnym domu. 

Osoba z dyspraksją to dyspraktyk - w krzyżówkach to osoba z zaburzeniem koordynacji ruchu.